পাঠ – ৫: বিজ্ঞান আৰু আমাৰ মানসিকতা
পৃষ্ঠা ৩৬: ক – পাঠভিত্তিক ক্রিয়া
২। উত্তৰ দিয়া।
(ক) ছিটা সম্পর্কে প্ৰচাৰ হোৱা উৰাবাতৰিটো কি মাধ্যমৰ যোগেদি প্ৰচাৰ হৈছিল?
উত্তৰ: ছিটা সম্পৰ্কে প্ৰচাৰ হোৱা উৰাবাতৰিটো ভ্ৰাম্যভাষ (ম’বাইল) মাধ্যমৰ যোগেদি প্ৰচাৰ হৈছিল।
(খ) বুধবাৰে ছাত্র-ছাত্রীসকলে কিয় বিদ্যালয়লৈ অহা নাছিল?
উত্তৰ: ভ্ৰাম্যভাষত অহা উৰাবাতৰিটোত ছিটা প্ৰয়োগৰ ফলত শিশুসকলৰ ভীষণ অপকাৰ হ’ব বুলি কোৱা হৈছিল; ভয়ত তেওঁলোক বুধবাৰে বিদ্যালয়লৈ অহা নাছিল।
(গ) বিদ্যালয়লৈ ছিটা সম্পর্কে সবিশেষ জনাবলৈ কোন আহিছিল?
উত্তৰ: বিদ্যালয়লৈ সকলো কিছু বুজাবলৈ প্ৰাথমিক চিকিৎসালয়ৰ চিকিৎসক ৰতন পায়েং মহোদয় আহিছিল।
৩। চমু উত্তৰ লিখা।
(ক) ‘ভ্ৰাম্যভাষ’ত অহা উৰাবাতৰিটোত ছিটা ল’লে কি হ’ব বুলি কৈছিল?
উত্তৰ: উৰাবাতৰিটোৰ দাবী আছিল — ছিটা ল’লে শিশুসকলৰ ভীষণ অপকাৰ/আহত হ’ব।
(খ) জংকীয়ে বুধবাৰৰ দিনা বিদ্যালয়ৰ পৰিৱেশ আন দিনাতকৈ কি বেলেগ দেখিছিল?
উত্তৰ: বিদ্যালয়খনত ছাত্ৰ-ছাত্রী নাছিল—খেলপথাৰ, শ্ৰেণীকোঠা আদিত নিজৰ লগৰীয়াবোৰ নেদেখা যায়; স্থিতি অনাকাংক্ষিতভাৱে শুন্য আছিল।
(গ) সংক্ৰামক ৰোগ আৰু প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ বিষয়ে চিকিৎসকগৰাকীয়ে কি কি কৈছিল?
উত্তৰ: চিকিৎসকে কৈছিল—কিছুমান শক্তিশালী বীজাণু (যেনে পলিঅ’, ইনফ্লুয়েঞ্জা, হেপাটাইটিছ) দেহৰ ৰোগ-প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা কমাই দিয়ে; ছিটা প্ৰয়োগে এই বীজাণুক থকাৰ আগতে ৰোগপ্ৰতিৰোধ ক্ষমতা গঢ়ি তুলিব পাৰে আৰু সংক্ৰমণ ৰোধ কৰিব পাৰে।
(ঘ) উৰাবাতৰিটোৱে কিদৰে ৰতনপুৰ গাঁৱৰ পৰিৱেশ সলনি কৰিছিল?
উত্তৰ: উৰাবাতৰিটোৱে গাঁৱৰ অভিভাৱকসকলক বিমৰ্ম কৰি ধৰি, ভয় আৰু সন্দেহ সৃষ্টি কৰিলে; ফলত শিক্ষাৰ্থীয়ে বিদ্যালয়লৈ অহা নিবিত হৈ পৰিল—গাওঁখনৰ সাধাৰণ জীৱন ব্যাহত হ’ল।
(ঙ) প্রধান শিক্ষক মহোদয়ে ছিটাৰ বিষয়ে জনাবলৈ কি ব্যৱস্থা গ্রহণ কৰিছিল?
উত্তৰ: প্রধান শিক্ষকই চিকিৎসক ৰতন পায়েঙক মাতি স্কুল চৌহদত গাঁওবুঢ়া, অভিভাৱক আৰু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক লৈ এক জৰুৰী সভা কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰিলে।
৪। উদাহৰণত দেখুওৱাৰ দৰে শব্দৰ লগত অর্থ মিলোৱা —
- হাট — নিৰ্দিষ্ট দিনত বহুত মানুহ গোট খাই কিনা-বেচা কৰা ঠাই।
- প্ৰাঙ্গণ — চোতাল।
- বীজাণু — ৰোগ সৃষ্টিকাৰী ক্ষুদ্ৰ জীৱাণু।
- সংক্রামক — এজনৰ পৰা আন এজনলৈ সোঁচৰাকৈ যায়।
- প্ৰতিৰোধ — বাধা।
- পুস্তিকা — সৰু কিতাপ।
পৃষ্ঠা ৩৭: ক্রিয়া-কলাপ (অৱশিষ্ট)
৫। ‘শংকৰ, তুমি এতিয়াও বিদ্যালয়লৈ যাবলৈ সাজু হোৱা নাই কিয়?’ কথাষাৰ কোনে, কাক আৰু কিয় কৈছিল?
উত্তৰ: জংকীয়ে এই কথা শংকৰক কৈছিল — কাৰণ জংকীয়ে বিদ্যালয়ত গৈ ছাত্ৰ-ছাত্রী নেদেখি শংকৰক বাসত/চোতালত খেলি থকা অৱস্থাত পালে; তাই জনাবলৈ এইদৰে সুধিছিল।
৬। ‘উৰাবাতৰিসমূহ সমাজৰ বাবে একপ্ৰকাৰ সোঁচৰা ৰোগ।’ কথাষাৰৰ বিষয়ে দলত আলোচনা কৰি নিজৰ মতামত প্ৰকাশ কৰা।
উত্তৰ: (নমুনা মত) উৰাবাতৰি সত্যতে এটা সোঁচৰা ৰোগৰ দৰে — ই মিছা-ভয়, অপবৃত্তি আৰু অনির্দিষ্ট সন্দেহ বিয়পি সামাজিক বিশ্বাস-ব্যৱস্থাক শয়তানীভাৱে ক্ৰমান্বয়ে ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰে। উৰাবাতৰিয়ে লোকসকলক ভীত আৰু বিভ্ৰান্ত কৰে; গাঁৱত বিদ্যালয় বন্ধ কৰাই উদাহৰণ। সেয়ে উৰাবাতৰি কৰা লোকৰ বিৰুদ্ধে সতর্ক হোৱা, সত্য যাচাই কৰা আৰু স্থানীয় যুগ্ম-প্ৰচাৰ কৰি ইয়াক প্ৰতিৰোধ কৰা উচিত।
৭। তলৰ বাকচত দিয়া শব্দকেইটা লৈ বাক্য ৰচনা কৰা।
- দলং: কলং নৈৰ ওপৰত এখন সুদৃশ্য দলং আছে।
- ৰং: শংকৰহঁতে আজি বেছিকৈ ৰং পালে—তাই খুশি।
- কলং: জংকীৰ ঘৰ কলং নামৰ পাৰত অৱস্থিত।
- শিং: গৰুৰ মূৰত দুটা শিং আছে।
৮। এটা শব্দত প্ৰকাশ কৰা —
(ক) যি একেলগে পড়ে। — সহপাঠী.
(খ) যি জানিবলৈ ইচ্ছা কৰে. — জিজ্ঞাসু.
(গ) গাঁৱৰ মুখিয়াল. — গাঁওবুঢ়া.
(ঘ) কাৰো পক্ষ নোলোৱা. — নিৰপেক্ষ.
(ঙ) এজনৰ দেহৰ পৰা আন এজনলৈ যোৱা বেমাৰ. — সংক্ৰামক (বা সোঁচৰা).
পৃষ্ঠা ৩৮: খ – ভাষা অধ্যয়ন (অৱশিষ্ট)
৯। বিপৰীতার্থক শব্দ লিখা।
- আৰম্ভ — শেষ
- উপস্থিত — অনুপস্থিত
- অপকাৰ — উপকাৰ
- বাদ — গ্ৰহণ
- দিন — ৰাতি
- মান্তি — অমান্তি
পৃষ্ঠা ৩৯: গ – জ্ঞান সম্প্ৰসাৰণ
১১। তেঁওলোকে পাঠত পাইছা যে ৰতনপুৰ গাঁৱত বুধবাৰে সাপ্তাহিক হাট বহে। তুমি এনে হাটৰ বিষয়ে পাঁচশাৰী লিখা।
উত্তৰ (নমুনা পাঁচশাৰী):
হাটৰ দিন আহে, গাঁও চকমকি উঠে,
বেপাৰী-খোজেৰে পথ জাৰি বহু বস্তু থলে।
চাৰিওদিশে বাজি উঠে বজাৰ কথোপকথন,
শাক-পাঁচলি, মাছ-কাঠ বেচি মনত ভৰপূৰ আনন্দ।
সাপ্তাহিক হাট — গাঁওজীৱন এক উৎসৱৰ দৰে।
১২। চিকিৎসক পায়েঙে ছিটা প্ৰয়োগৰ উপকাৰিতাৰ বিষয়ে কোৱা কথাখিনি তুমি অভিভাৱকৰ আগত কেনেদৰে প্ৰকাশ কৰিবা, দলত আলোচনা কৰি লিখা।
উত্তৰ (নমুনা): মই অভিভাৱকক বুজাম—চিকিৎসকই কৈছে যে ছিটা ল’লে দেহত ৰোগ-প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা সৃষ্টি হয়; পলিঅ’, জ্বলা-জ্বৰ, হেপাটাইটিছ আদি ভয়ংকৰ বেমাৰ ৰোধ কৰা যায়; ছিটা সময়মতে ল’লে শিশুৰ দীৰ্ঘজীৱন আৰু সুস্বাস্থ্য নিশ্চিত হয়। সেয়ে ছিটা লোৱাটো অত্যাৱশ্যক।
১৩। তোমাৰ অঞ্চলৰ যিকোনো এটা সমস্যাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰি বাতৰি কাকতত প্ৰকাশৰ বাবে সম্পাদকলৈ এখন চিঠি লিখা।
উত্তৰ (চিঠি নমুনা—সাংক্ষেপে):
প্ৰতি, সম্পাদক মহোদয়,
বিষয়: আমাৰ গাঁৱৰ পানী-নিষ্কাশন সংকট সন্দৰ্ভত।
মাননীয়, মোৰ গাঁৱত বৰষুণৰ সময়ত পানীৰ সঠিক নিষ্কাশন নোহোৱাৰ বাবে বাট-পথ তল হৈ পৰে; পুখুৰী-নালা বদ্ধ হয়; সেয়া ৰোগ আৰু পৰিবহণ বিঘ্নিত কৰে। অনুৰোধ—মন্তব্য আৰু স্থানীয় কৰ্তৃপক্ষক সজাগ কৰি বিষয়টো প্ৰকাশ কৰি সহায় কৰা হ’ব।
সশ্ৰদ্ধ,
(তোমাৰ নাম)
পৃষ্ঠা ৪০: গ – জ্ঞান সম্প্ৰসাৰণ (অৱশিষ্ট)
১৪। তুমি যদি কেতিয়াবা উৰাবাতৰিৰে প্ৰৰোচিত হোৱা, তেনেহ’লে তাৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ কি উপায় ল’বা কোৱা।
উত্তৰ: মই উৰাবাতৰিত বিশ্বাস নকৰিম; প্ৰথমে সংবাদৰ উৎস যাচাই কৰিম; শিক্ষক/সদ্য-সঁচা চিকিৎসকৰ পৰা নিশ্চিত তথ্য ল’ম; আৰু আনক উলটা-মাতৃক নেপঠাম—ফৰৱাৰ্ড নকৰোঁ। সোশ্যাল মিডিয়াৰ খবৰ যাচাই কৰা ৱেবচাইট/প্ৰামাণিক সূত্রত জাঁচি ল’ম।
১৫। ছবিখন চাই এটা কাহিনী লিখা।
উত্তৰ (নমুনা কাহিনী):
এখন ৰাতি, মিনা আৰু ৰাজু পথেদি ঘূৰি আহিছিল; পথত এখন বিদ্যুত্ খুঁটিৰ পৰা তৰ বিদীর্ণ হৈ আগ্নি জ্বলি আছিল। মিনা ভয় পাই বলিলে, “এয়া বিপদ!” — তেওঁলোক তৎক্ষণাত বিদ্যুৎ বিভাগক কল কৰি লোকক সতৰ্ক কৰালে; বিদ্যুৎ দল আহি মেরামত কৰিলে। কাহিনীৰ শেষত গাঁওবাসীয়ে দুইজনক ধন্যবাদ জনালে — সৰু সতর্কতাই ডাঙৰ বিপদ ৰোধ কৰিব পাৰে।
পৃষ্ঠা ৪১: ঘ – প্ৰকল্প
১৬। উৰাবাতৰি সম্পৰ্কে সমাজত সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবে বাটৰ নাট এখন প্ৰদৰ্শন কৰা।
(টোকা: দলগত প্ৰকল্প — নাট্যৰ আয়োজন, সংলাপ, প্লেকাৰ্ড আৰু আলোচনা অন্তর্ভুক্ত কৰিব।)
১৭। উৰাবাতৰি সম্পৰ্কে সমাজত সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবে দুটামান শ্লোগান লিখা।
উত্তৰ (নমুনা শ্লোগান):
১. উৰাবাতৰি বিশ্বাস নকৰিব — প্ৰথমে সত্যতা যাচাই কৰক।
২. খবৰ বণ্টন কৰাৰ আগতে ভাবি চাওক — ভুল খবৰ নফালক কাষতে।
৩. সত্য জানিবলৈ শিক্ষক/চিকিৎসকক সুধা — গাঁও-সমাজে মিলি সচেতন হওক।