পাঠ – ৪: জনমভূমি
পৃষ্ঠা ২৮: ক – পাঠভিত্তিক ক্রিয়া
৩। উত্তৰ দিয়া:
(ক) কবিয়ে কাৰ কোলাত প্ৰথমে চকু মেলাৰ কথা কৈছে?
উত্তৰ: কবিয়ে তেওঁৰ জনমভূমি (আই) ৰ কোলাত প্ৰথমে চকু মেলাৰ কথা কৈছে।
(খ) কবিৰ ভাগৰাক আত্মাই কোন ঠাইত শেষ জিৰণি ল’বলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে?
উত্তৰ: কবিৰ ভাগৰুৱা আত্মাই জনমভূমিৰ চেনেহৰ শীতলী কোলাত (ছায়াত) শেষ জিৰণি ল’বলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছে।
(গ) কবিয়ে পখী হৈ ক’ত বাহ ল’ম বুলি কৈছে?
উত্তৰ: কবিয়ে পখী হৈ আকাশৰ বুকুত উৰি ফুৰি ওখ গছত (বিৰিখত) বাহ ল’ম বুলি কৈছে।
(ঘ) কবিয়ে হিমালয় পর্বতৰ ক’ত আৰু কি হৈ ৰ’ব বুলি কৈছে?
উত্তৰ: কবিয়ে হিমালয় পৰ্বতৰ শুকুলা টিঙত গৈ ফুল হৈ ৰ’ব বুলি কৈছে।
পৃষ্ঠা ২৯: ক্রিয়া-কলাপ (অৱশিষ্ট)
৪। উদাহৰণত দিয়াৰ দৰে কবিতাটোৰ পৰা অন্ত্যমিল থকা শব্দবোৰ বাছি লিখা।
- উদাহৰণ: পুৱাত — সন্ধিয়াত
- কোলাত — ছায়াত
- বিৰিখত — গীতত
- জেউতি — আৰতি
- টিঙত — বিলত — চৰণত
- বুকুত — ওঁঠত
৫। তলৰ শব্দবোৰৰ অৰ্থ মিলাই লিখা।
- পখী — চৰাই
- শীতলী — চেঁচা, শীতল
- সোণোৱালী — সোণ-বৰ্ণীয়া
- মৰম — চেনেহ
- প্ৰথম — আদি
- টিং — পৰ্বতৰ আগ বা ওখ ভাগ
৬। তলৰ কবিতা কেইফাকি গদ্য ৰূপত লিখা।
(ক) সোণোৱালী মেঘ হৈ / ৰঙা হাঁহি বিৰিঙাম / শেঁতা পৰা দুখনি ওঁঠত।
উত্তৰ (গদ্য): (মই) সোণোৱালী মেঘ হৈ (তোমাৰ) শেঁতা পৰা দুখনি ওঁঠত ৰঙা হাঁহি বিৰিঙাম।
(খ) আকাশৰ তৰা হৈ / ৰ লাগি চাই ৰ’ম / সেউজীয়া শুৱনি জেউতি।
উত্তৰ (গদ্য): (মই) আকাশৰ তৰা হৈ (তোমাৰ) সেউজীয়া শুৱনি জেউতি ৰ লাগি চাই ৰ’ম।
৭। পাঠত থকা ‘জনমভূমি’ কবিতাংশৰ মূলভাব লিখা।
উত্তৰ: ‘জনমভূমি’ কবিতাটোত কবিয়ে নিজৰ মাতৃভূমিৰ প্ৰতি অগাধ মৰম আৰু আত্মিক সংযুক্তি প্ৰকাশ কৰিছে। জীৱনৰ আৰম্ভণি আৰু অন্ত দুয়োখনতেই জনমভূমিৰ ছাঁৱিত থকাৰ আকাংক্ষা কবিতাখনৰ মুখ্য ভাব। কবিয়ে বৰ্ণনা কৰিছে—জীৱনত মৰণৰ পাছতো পখী, তৰা, ফুল, নদী বা মাটি হৈ জনমভূমিৰ কোলাত হৈ থাকি সেই ভূমিৰ সেৱা কৰিবলৈ তেখেতক আনন্দ পাব। শব্দ-চিত্রে দেশপ্ৰেম আৰু সংলগ্নতা গভীৰ ৰূপে ফুটাই তুলিছে।
পৃষ্ঠা ৩০: খ – ভাষা অধ্যয়ন (ব্যাৱহাৰিক ব্যাকৰণ)
৮। উপযুক্ত স্থানত যতি চিহ্ন প্ৰয়োগ কৰি তলৰ পদ্য কেইফাকি পুনৰাই লিখা।
উত্তৰ:
পুঁৱতিৰ লগে লগে,
জগাম তোমাক নিতে,
বনৰীয়া সুৱদি গীতত।
আকাশৰ তৰা হৈ,
ৰ লাগি চাই ৰ’ম,
সেউজীয়া শুৱনি জেউতি।
জোনাকত মিল হৈ,
বিমান পথত ৰৈ,
ওৰে ৰাতি কৰিম আৰতি।
৯। তলৰ শব্দবোৰৰ বিপৰীত অৰ্থ বুজোৱা শব্দ লিখা।
- জনম — মৰণ
- শেষ — আদি / আৰম্ভণি
- ছাঁ — ৰ’দ
- ওখ — চাপৰ
- ৰাতি — দিন
- দুখীয়া — চহকী
১০। (ক) ছবিসমূহৰ তলত দিয়া শব্দবোৰৰ খালী ঠাইসমূহ বিশেষণ পদেৰে পূৰ কৰা —
- ৰঙা জবা
- সেউজীয়া পাত
- ক’লা ছাতি
(খ) বন্ধনীৰ ভিতৰত থকা শব্দবোৰৰ পৰা বিশেষ্য আৰু বিশেষণ পদবোৰ বাছি ভাগে ভাগে লিখা।
- বিশেষ্য পদ: ল’ৰা, কাউৰী, আকাশ, মাছ, পানী, গাখীৰ
- বিশেষণ পদ: ভাল, ক’লা, নীলা, লেতেৰা, সৰু, বগা
পৃষ্ঠা ৩০: গ – জ্ঞান সম্প্ৰসাৰণ
১১। কবিয়ে আকাশৰ তৰা হৈ পৃথিৱীৰ সেউজীয়া বৰণ চাবলৈ বিচাৰিছে। তুমি আকাশত উৰিব পাৰিলে কি চাবলৈ বিচাৰিবা, লিখা।
উত্তৰ (নমুনা): যদি মই আকাশত উৰিব পাৰিলোঁ, তেন্তে মই মোৰ অঞ্চলৰ সেউজীয়া পৰিসৰ, নদী-নালা, চাহ-বাগান, ঘৰ-দেউল আৰু মানুহৰ সৰু-সুৰ মূল্যবান কাজবোৰ ওপৰ পৰা চাই আনন্দ ল’ম; লগতে দূৰণিৰ পৰ্বত, মেঘৰ ঢৌ আৰু সেউজীয়া জলাশয়সমূহৰ সৌন্দৰ্য উপভোগ কৰিম।
১২। ‘জনমভূমি’ৰ দৰে স্বদেশপ্ৰেমমূলক কবিতা এটা সংগ্ৰহ কৰি আবৃত্তি কৰা।
(টোকা: ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে কাৰ্যকলাপ — স্কুলত/শ্ৰেণীত সংগীত-আবৃত্তি আয়োজন কৰিব।)
১৩। তুমি তোমাৰ অঞ্চলৰ বাবে কেনেধৰণৰ ভাল কাম কৰিবলৈ বিচৰা, লিখা।
উত্তৰ (নমুনা): মই মোৰ অঞ্চলৰ বাবে — (১) পৰিৱেশ সংৰক্ষণ (গছ ৰোপণ), (২) পৰিষ্কাৰ-স্বচ্ছতাৰ অভিযান, (৩) স্থানীয় ঐতিহ্য আৰু ভাষাৰ প্ৰচাৰ-সংৰক্ষণ, আৰু (৪) শিক্ষাৰ গুৰুত্ব বজাই অনা কাম সমূহ কৰিব বিচাৰো।
পৃষ্ঠা ৩১: ঘ – প্ৰকল্প
১৪। তুমি জনা পাঁচগৰাকী দেশপ্ৰেমিকৰ নাম ছবিসহ সংগ্ৰহ কৰি তেওঁলোকৰ কৰ্মৰাজিৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
(টোকা: এইটো প্ৰকল্পমূলক কাম — উদাহৰণ স্বৰূপে নাম উল্লেখ কৰিব পাৰা: মহাৰাষ্ট্ৰীয়/ৰাষ্ট্ৰীয়/আঞ্চলিক দেশপ্ৰেমিক ব্যক্তিত্বৰ নাম সংগ্ৰহ কৰা হ’ব; প্ৰতিজনৰ এটা দুই-তিন বাক্যীয়া জীৱন-কৰ্ম সংক্ষিপ্তভাৱে লিখিব।)
আপোনাৰ অনুৰোধঅনুযায়ী প্ৰশ্নবোৰ বোল্ড-ইটালিক কৰি হাইলাইট কৰা হ’ল আৰু প্ৰত্যেকটাৰ উত্তৰ সংযুক্ত কৰা হ’ল। কিবা সংশোধন বা আন পাঠ একে ধৰণে সাজাবলৈ ইচ্ছা থাকিলে ক’ব।